I. Dünya paylaşım savaşında, paylaşımın birinci dereceden muhatabı Osmanlı Devleti ve bu devletin hinterlandını oluşturan Türk ve İslâm coğrafyası olur. Paylaşım için harekete geçen Batılı emperyalist güçlerin ilk hedefi, Çarlık Rusyası ile İngiltere arasında paylaşılamayan Kafkasya bölgesidir. Bu çekişmenin içerisine daha sonrasında Almanya da dahil olur. Kafkasya’nın aşılması, emperyalist devletler açısından güneyde Basra Körfezi’ne inerek, Körfez üzerinden Orta Asya’nın hâkimiyeti ve Hindistan yolunun emniyet altına alınması demektir. Osmanlı Türkiye’si içinse, Balkanlar’da kaybedilen topraklardan sonra, batının ağır taarruzları karşısında Osmanlı Devleti’nin Anadolu toprakları içinde boğulması anlamına gelecektir.
Böylesine büyük bir paylaşım kavgasında Osmanlı Devleti belki de son bir çıkış yolu olarak bir başka ifadeyle “Doğu’ya Açılış”la, Çarlık Rusya’sının işgal ettiği Doğu Karadeniz bölgesinden hareketle, Güney Kafkasya’dan bir gedik açarak, Doğu Türklüğü ile irtibat kurma çabasına girişir.
Emperyalist devletlerin Kafkasya’yı ele geçirmek için vesayetçi unsurlar üzerinden yürüttükleri savaş, Azerbaycan ve Doğu Anadolu’da Türklere yönelik katliamlarla devam etmektedir. Tam da bu aşamada, I. Dünya Savaşı’yla, Sovyet Devrimi’nin yarattığı şartlar, Güney Kafkasya’da Azerbaycan Türkleri için olduğu kadar, diğer halklar içinde bağımsızlık mücadelesi için bir imkân olarak görünür. Bölgede yıllardır devam eden kanlı mücadelelerle, Doğu Karadeniz’in işgalinden, Sarıkamış’a, Gence’den Bakü’nün kurtuluşuna ve Azerbaycan’ın bağımsız bir cumhuriyet olarak kurulmasına uzanan bu yolda, Nuri (Killigil) Paşa komutasında “Kafkas İslâm Ordusu” Azerbaycan’ın kurtuluş mücadelesine katılır. Tarihin en kaotik döneminin aydınlatılmasına titiz bir araştırmayla ışık tutan bu çalışma, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kuruluş mücadelesiyle, Kafkas İslâm Ordusu’nun harekâtını konu etmektedir.
Değerlendirmeler
Henüz değerlendirme yapılmadı.